It beroerde lykwols is dat de earste tekens fan de hjerst elk jier wer in grypke yn myn liif plantsje. Hoastje, snotterje en in skuorpapieren kiel. It is net oars.

(01-10-2001) - Lês ik krekt yn de LC it ferslach fan de betinking. 'Slach by Warns'. En ik tink: se ha der in feestje fan makke, saterdeitemidzje! Se hawwe stikjes dien, fersen foardroegen, lieten songen. In multitalich barren ek noch. Elkenien blijblij. Wat is der ynienen oan 'e hân?, tink ik - dochs wat yn 'e war. Wurdt ús taal net mear bedrige? Binne dy Hollanners ús fijân net mear? Is ús provinsje gjin 'wingewest' mear? Hat de lytse Frysk-nasjonale mienskip ynienen gjin ferlet mear fan tongerpreken? Of wiene de ûnheilsprofeten op?

(02-10-2001) - Ien fan de nijsgjirrichste boeken yn myn kast fyn ik 'De Fryske Skriftekennisse fen 1897-1925' (diel 1: 'oersjuch en karlêzing') fan D.Kalma. Net allinne omt it sa'n lekker âld boek is (1928). Dit eksimplaar hat earder eigendom west fan Rely Jorritsma. Ik wit dat omt Jorritsma oeral yn it boek syn spoaren achterliet. Benammen yn hânskreaune teksten: ferskes, kommintaren yn 'e kantline, oantekens. [Lêzen 9 Des. 1938. (5 Des. is Simke Kl. forstoarn. Twizel begroeven. Freed 3 ûre. 1938. 9.Des.) Rely]. Op de Frânse side skildere er in soarte fan doarpsgesicht [RJ. 28/juni 1939 - Donkerbroek]. En - bygelyks - by in rigel fan in fers fan Th. van der Schaaf ('Men wirdt hwet húvrich ek, sa oan 'e doar') skreau er spotsk 'ja.beppe.'. Sa stiet dit boek fol nijsgjirrige, aparte, stikelige, ûnbegryplike en komike tekstkes. Rely Jorritsma moat oeren en oeren yn dit wurk omsneupt ha. Lykas ik trouwens. Mar ik folge benammen de eardere lêzer en syn kommintaar.

Hat sa'n boek, omt Rely Jorritsma der syn dingen mei die, no mearwearde? Literêr-histoarys besjoen net, tocht ik. As literêr figuer hat Jorritsma noait folle foarsteld en syn kommintaren op de opnommen fersen en ferhalen binne dus net mear as dy fan in willekeurige lêzer. De ferskes en tekeningen binne ek net bysûnder. Mar hy makke der wol in 'kurieus' boek fan. Rely Jorritsma hat syn namme yn de Fryske literatuer kocht troch in part fan syn neilittenskip beskikber te stellen foar in jierlikse literêre priis. Allinne al om dy reden is hy in bysûnder minske. En waard dit in bysûnder boek.

Ik tink dat ik it meikoarten dochs mar nei it Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum ta bring. Ik ha myn wille der wol oan belibbe. Faaks dat oaren dat ek wolle.

(03-10-2001) - Tsja, Rely Jorritsma. De man hat my in skoft yn 'e besnijing hân. Kaam sa. Hjerst 1971 wûn ik myn earste RJ-priis. Wy hiene it dêr efkes oer, op myn wurk - in mafû yn Gouda. Oer myn priiswinnend ferhaal. Oer Jorritsma. Doe sei in kollega: 'Us heit hat de man goed kennen'. Ik fûn dat in bysûndere meidieling. Ik waard nijsgjirrich. Dat in moanne as wat letter wie 'k yn Nijmegen, om te praten mei Simen Feenstra - de heit fan myn kollega, gâns jierren freon fan Rely Jorritsma. Wy kuieren troch de stêd, benammen dêr wêr 't de freonen doedestiids ek kamen. Feenstra prate, ik harke. Op in stuit rekken wy by it grêf fan Rely Jorritsma. Ik waard kjel! Yn myn ferslach fan it petear mei Simen Feenstra (dat ferskynde yn it literêre tydskrift 'Alternatyf') skreau ik: "Letter op it Nijmeegske tsjerkhou 'Rustoord', oan de Kwakkenbergweg, in pear menuten rinnen fan it hûs oan de Payensweg, dêr 't Rely Jorritsma in skoft wenne hat, seagen wy syn grêf. Skean achter de haadpoarte. In platte stien mei de nammen fan syn heit en mem der ek op. De stien is heal weisakke yn de modder, de letters binne hast net mear te lêzen. In slim forwaerloaze tastân".

Juny 1974 skreau haadredakteur Jacob Noordmans (hy resinsearre in boekje fan my dêr 't it Jorritsma/Feenstra-ferhaal yn opnommen wie) yn de LC : "Hat it Rely Jorritsma Founs dêr alris hwat oan dien, of moatte de Rely-priiswinders yn aksje komme?"

Doe 't ik dy hjerst fan ditselde jier wer nei in Rely-priisútrikking yn Mantgum koe, haw ik in lytse aksje op tou set: alle priiswinners fan no en earder soene in part fan it prizejild beskikber stelle moatte foar it opkreazjen en ûnderhâlden fan Rely syn grêf. Dy aksje is neat wurden. Hoegde ek net: it bestjoer fan de Fryske Bibletheek (dy 't de Rely-Rally doe organisearre) sei ta dat sy der mei rêde soe.

Wol haw ik my letter oufrege wêr 't ik my eins mei bemuoide, wêr 't ik my sa drok oer makke. In antwurd haw ik oan hjoeddedei ta net fûn. Wer ris in opstiging, tink.

(03-10-2001) - De Koperative Utjowerij hat syn 'Dokurige', in seary boeken dy 't gean oer 'wittenskip, polityk, maatskippij, keunst, kultuer, taal en literatuer'. No hawar, jo kinne it sa mâl net dwaan op it mêd fan de (net fiktive) skriuwerij of der is wol in plakje yn dizze rige. Mits kwaliteit fansels. Dat wol. Tagelyk: dizenich, ûnbestimd, gjin eigen gesicht. Ik haw it dan oer it uterlik. De foarmjouwing fan in seary.

Dat gesicht is der no al, fernaam ik hjoed. Douwe Huitema joech de do-Q-rige in eigen uterlik. De beide nije útjeften yn de seary ('En gjin ein' fan Jan Pieter Janzen / 'Sa'n tûzen blauwe skriften' fan Doeke Sijens) binne troch dizze betûfte grafys ûntwerper werkenber oanklaaid. Efkes oars as Teije Brattinga dat wend wie te dwaan. Jo nimme no ien fan beide boeken yn hannen en jo hawwe it gefoel: dit is wat bysûnders! Soks as it 'Privé Domein-gefoel'. Knap fan Huitema! Moedige kar fan de KU.

(04-10-2001) - De film 'Nynke' fan Pieter Verhoeff wurdt ynstjoerd as Nederlânse bydrage oan it nominaasjesirkus foar in Oscar. Dy eksklusyf-Amerikaanse spekriderij wêryn 't in hiel lyts hoekje frijmakke is foar in bûtenlâns wurkstik: ien ûnderskieding foar al dy tsientallen, faaks hûnderten prachtige films dy 't bûten de FS makke/produsearre wurde! Oer wurdearring en belangstelling praat foar kultuer bûten dy FS... Mar hawar, 'Nynke' mei meidwaan. Lit ús hoopje dat it mei dizze film wol slagget wat mei 'De Dream' doedestiids mislearre: fertsjinje in nominaasje. Foar in Oscar. Dochs in stik internasjonale erkenning. Soe moai wêze.

(04-10-2001) - Berneboeken skoare poerbêst yn de sutelaksje. Fan 't jier better as ea. Komt dat troch de keapsjoggens? Kin. Fryske berneboeken wurde oer 't generaal kreas en kleurich fersoarge. Net allinne de (lit ús sizze) internasjonale Afûkprojekten. Jo krije waar foar jo jild. Efkes wat mear boek as sa'n sútrige roman, no. Dy 't boppedat ek noch helte djoerder is... Mar wa keapje berneboeken? Jonge memmen, taalbewuste memmen dy 't har bern grut wurde litte (wolle) yn dy âlde taal? Of dochs de beppen dy 't altyd drok dwaande binne mei de sinterklaas-, kryst- en oare presinten? Dat lêste wol my wol oan. Ik stel my foar dat de hjoeddeiske generaasje pakebeppe - no al sa faak 'dumpplak' foar bernsbern - wol bliid binne mei dy prachtige berneboeken. Bern op 'e skoat: foarlêze, plaatsjessjen.

(04-10-2001) - Yntusken haw ik Piter Zwart, produsint fan 'Baas boppe baas', in riedsel foarlein. Ik skreau twa folsleine skripts (elk goed foar 500 gûne neffens it kontrakt). Efkes in diskusje oer smoarch en skjin. Ik bin in freonlik en aardich minske, dat ik akseptearre 830 gûne skjin (nei it ynfoljen fan withoefolle formulieren en sa). Ik krige op myn bankrekken 530 gûne byskreaun. Hartstikke moai fansels (wa wurdt noch betelle foar willewurk?), mar ik frege my wol ou: wêr binne dy 300 gûne bedarre? Neffens Piter Zwart (e-mail fan hjoed) hie soks te krijen mei skjin en smoarch. Ik haw werom skreaun: dy 530 gûne foar twa skripts (500 gûne elk, neffens it kontrakt) binne no wol ougryslik skjin. En myn riedsel oan him wie: hoe kinne 1000 gûne yn dizze sitewaasje rane ta 530? In soap?

(05-10-2001) - Piter Zwart reagearre daalk mei in freonlik briefke wêryn 't my hiel geduldich útlein waard dat Omrop Fryslân ƒ500 kwyt is per skript. Dat bedrach is dus ynklusyf wurkjouwers- en wurknimmerslêsten. Ik wie, skriptskriuwendewei, efkes yn tsjinst fan Omrop Fryslân. Myn 'baas' betelle (fan dy 500 gûne) 20 persint wurkjouwersbelesting. Oer wat dêr oerbleau haw ik sels dus ek nochris 20 persint wurknimmersbelesting betelle. Soksawat. Hat Piter my besocht út te lizzen. No, it sil 't allegear wol. Op it stik fan finânsjes haw ik noait saakkundich west. Wol sjoch ik yn myn tinzen regisseur Steven de Jong - op de alderearste skriuwersbyienkomst - mei in fingerke wizen: "Foar elk folslein skript dat ynlevere wurdt, of it no al as net ferfilme wurdt, krije jim 500 gûne". Wy knikten ûnwennich. Nimmen fan ús dy 't doe noch neitocht hie oer in honorarium. Achterou (mar ja, achterou...) hie Steven better sizze kinnen: "Elk skript kostet Omrop Fryslân 500 gûne. Jim as skriuwers moatte dan mar ouwachtsje wat der foar jim oerbliuwt".

Fryske skriuwers binne oer 't generaal hiel ûnnoazel wat de sinten oanbelanget. Nayf, ûnnoazel, skiterich, beskieden. Wy binne gau tefreden. Wy doarre gjin easken te stellen. Hat noait oars west. Niis krekt fernaam ik fan in freon dat der in standerd VVL-kontrakt bestiet dat útgiet fan de lingte fan de film dy 't makke wurdt op basis fan in skript. Jierren lyn krige in skriptskriuwer al mear as 60 gûne de menút. In oulevering fan 'Baas boppe baas' duorret al gau mear as 23 menuten... No hawar - ha wy ús, amateurskriuwers, wer ris yn 'e sek naaie litten? Retoarise fraach eins.

(05-10-2001) - 'Utjouwers moatte hjir noch in soad leare'. De lêste sin fan 'Dwers', LC fan hjoed. Yn it sok fan de film 'Nynke' hie 'Eigenwaarde' (Nederlânse oersetting fan Tineke Steenmeijer-Wielinga har roman 'De oare helte') in klapper wurde kinnen. 'Het boek van de film!' net alhiel wier, mar sa'n tekst skoart wol. En posters binne gau makke en ophongen yn de Nederlânse boekhannels. Advertinsjes yn 'e lannelike kranten, ek al sa'n mooglikheid. Of, faaks noch better, wie útkommen mei in 'speciale filmeditie': it omkaft de affysje, yn it binnewurk foto's út de film. Tineke har ferhaal oer it libben fan Nynke fan Hichtum hie in lannelik ferkeapsukses wurde kinnen. Piter de Groot hat gelyk: útjouwers lykas de Friese Pers Boekerij/Noordboek doare gjin tamtam te meitsjen. Of, tink ik, hawwe gjin each foar aktuele ûntjouwings. Of - noch slimmer- binne te deun foar ditsoarte saken.

(06-10-2001) - It wie fan 'e midzje as gong der in huver lâns de muorren, in licht rydboskjen. As waard der flokt yn it tsjerkje fan Bears. Kees 't Hart dy 't Josse de Haan in echte topskriuwer neamt, in literêre skriuwer dy 't út in soarte fan 'woede' en 'geilens' syn teksten komponearret. Soks yn tsjinstelling ta 'topsellers' as Geert Mak (net te betraapjen op ien literêre sin; sjoernalistyk proaza) en Connie Palmen dy 't bygelyks har roman 'IM' folproppe mei Privé-achtige rabberij. Wat in kostlik momint! It wie as holden guon oanwêzigen efkes te lang de siken yn. Josse de Haan in topauteur yn 'e eagen fan in 'Hollânse' topauteur...? De Fryske resinsinten hiene dochs fêststeld dat De Haan syn lêste roman ('Piksjitte op Snyp') minderweardich proaza wie... Betizing. Kostlik. Fûn ik.

(06-10-2001) - Fan 'e midzje teach ik nei Bears om de priiswinner te sjen. De iennichste auteur dy 't der yn slagge en wês de souwe fan de sjuery2001 treast. Win as iennichste (fan de hast 100 ynstjoerders) in Rely Jorritsmapriis. Ik haw him sjoen en ik haw nei him harke. Ik fernaam hoe 't er wist dat dit barren hielendal om him hinne boud wie: twa treflike gastsprekkers, presintaasje fan in literêr ûnderleine boargemaster, in hiel ferhelderjend wurd fan de sjueryfoarsitter, noflike muzikanten, in heale tsjerke fol publyk. Dat ik geniete fan Foppe Venema syn tankwurk. Tank oan it gemeentebestjoer fan Littenseradiel, tank oan de man dy 't ferantwurdlik wie foar de lekkere kofje. Jo moatte soks wier meimeitsje om it te leauwen. Syn fers (it fers yn syn foarlêzing) haw ik te min fan ferstien om wurdearje te kinnen. Moat ik lêze.

(06-10-2001) - It meast aparte momint fan myn midzje yn Bears wie de aksje fan 'Kistwurk'-redakteur EH-1. As wie er efkes godsels stapte er (bûten elk protokol) achter de mikrofoan om te fertellen dat 'dizze swingende middei' meikoarten te lêzen (of sa) wêze sil op syn internetside. 'En faaks ek op dy fan Boomsma'. Ik glimke, mar ik fernaam dat my ynienen de flammen út de earen kamen. Wêr hellet de lul it goare lef wei! Dat wie wat ik tocht. Hoe grut is jo ego, kin jo ego wêze... Hoe lyts eins.

Graach hie 'k op dat stuit om bar oare sjoernalisten achter dy mikrofoan ferwachte: "Myn ferslach fan dit barren is te lêzen, te beharkjen, te sjen...". Barde net fansels. Echte sjoernalisten hawwe in fatsoenskoade.

(06-10-2001) - Mem - it hie hjoed jo jierdei west - mem, as jo yn jo himel myn skriuwersdeiboek folgje: ik boartsje mar wat, jo witte dat. Nim neat searieus. Mar wat ik niis skreau oer EH-1, it is gjin boartsjen.

(07-10-2001) - Ja, moaie film. 'Nynke'. Magistrale haadrol! Sfearfolle plaatsjes. Goedrinnend ferhaal. Ut en troch wiete eagen. Ympresjes. Verhoeff fertsjinnet troch de moedige kar foar de Fryske taal in fetlearen medalje. Moai momint, oan 'e ein fan de film, as it pear yn dat sniebosk rint en Willems as Piter Jelles syn ellinde/twifel útflokt. Syn 'godvegggdomme' klinkt sa echt, efkes los fan de taal dy 't er him sa kreas oanlearde. Unnoazel detail, ik wit ik. Mar ik moast glimkje.

(07-10-2001) - Fatsoenskoade fan sjoernalisten? No, gewoan wat ik as lêzer fan in sjoernalist ferwachtsje. Observearje, registrearje en ferslach dwaan. En seker net yngripe yn it nijs dat er ferslacht, seker net persoan wêze wolle yn jo eigen nijsberjocht.

(08-10-2001) - Krekt in nije dei. Ik fiel dat ik meidriuw yn in oarloch, de tredde wrâldoarloch, de earste mondiale oarloch... te folgjen op CNN. Dize.

(08-10-2001) - Spitigernôch koe 'k der net by wêze, saterdeitejûn yn Sealen Schaaf. It konsert fan de bluesband Chickens Go Mad. Blues - fan Robert Johnson oant Stevie Ray Vaughn - yn Fryske oersetting. Prachtich projekt fan Beart Oosterhaven en Anne Dykstra! De 'live'-cd sil 'k al oantuge. Aansen.

(08-10-2001) - Wat wie it doel fan Steven H.P. de Jong en skriuw de roman 'Swarte egen'? In rûge sedeskets komponearje fan it libben yn Earnewâld om 1730 hinne? It oprjochtsjen fan in monumintsje foar in jonge mem, ta de dea feroardiele omt se yn panyk har krektberne bern deade? It oan 'e oarder stellen fan tsjerklike skynhilligens? Gewoan in lekker plat ferhaal skriuwe? Ik wit it net. Feit is wol dat ik yn in pear oeren troch it boek hinne fleach. Mei reade earen. En in brede glimk. (***)

(08-10-2001) - De trije jier dat ik (mei-)sjuerywurk foar de Rely Jorritsmapriisfraach die, keazen wy toppers en in pear hast-toppers. Pluskes telle dy 't wy ûnouhinklik fan elkoar oan guon (anonime fansels) ynstjoerings jûn hiene. In bytsje oerlizze, diskussearje. Us sjuerywurk. De útslach (de nûmers fan de winnende fersen en ferhalen) waard trochjûn oan de skriuwer fan it Rely Jorritsma Founs. Dêrnei skreauwen wy in lytse beoardieling fan it wurk fan de krektnetwinners. Waard allegear ek trochjûn oan de skriuwer fan it RJF. Dy rêde him der fierder mei, soarge dat elk op 'e tiid berjocht krige fan ús oardiel. Teminsten, dat ferwachten wy, sjueryleden.

Tiden hawwe tiden? Niis fernaam ik dat in net-Relywinner de útslach (yn septimber) lêze moatten hat yn dit skriuwersdeiboek. Ek dat der op 6 oktober yn Bears in priisútrikking west hat, lies er hjir. Ik fyn dat apart. Dat er net yn Fryslân wennet en gjin lêzer is fan de LC/it FD is net fan belang. Hy, ynstjoerder, dielnimmer oan de Rely Rally, wist dus nergens fan. Ik haw dat beskamsum neamd. En sein dat dat earder oars (better dus) gong. Mar wie dat wol sa? Ik wit it net. Sjueryleden dogge sjuerywurk en litte saaklike saken oer oan de skriuwer fan it RJF. Yn alle betrouwen dat dy op de krekte wize funksjonearret. Dat elk op 'e tiid berjocht krijt.

(Ik moat ynienen tinke oan - al wer - de santiger jierren. Yn myn argyf sitte noch dy lytse hânskreaune briefkes fan ds Rienstra, doedestiids skriuwer fan it RJF. Wol as net in priis. In skoft letter stie de útslach yn 'e krante. Mei of sûnder jo namme.)

(09-10-2001) - Niis harke ik in telefoanpetear fan myn frou ou. Se prate mei in Hollânse freondin. Via de bern kaam it petear al gau op it wrâldnijs. Afghanistan. Taliban. Fol fjoer fertelde Jenny oer in boek dat se in skoft lyn lêzen hie. 'Oxzana' fan Marga Claus. Doe frege se my, op fersyk fan dy freondin út Súd Hollân: 'Is der al in Nederlânstalige oersetting fan Marga Claus har roman út?' Ik skodholle. En ik tocht: nee, fansels net! En no freegje ik my ou: wêrom net eins? Sa'n aktueel boek, it hie in lannelike 'seller' wêze kinnen. Ynternasjonaal...?

(09-10-2001) - Soms dream ik dat ik in útjouwer bin. In lytsenien. In Fryskenien. Ik haw in boek útjûn dat yn ús taalgebiet samar in twadde printinge belibbet. In moderne, aktuele roman. Ik bin lyts, mar ik tink wolris grut. Dat ik tikje op it rút fan myn buorman, útjouwer oare kant it spoar, efkes grutter. Ik sis: "Efkes gruttere buorman, ik haw hjir in útjefte dy 't yn it Nederlâns moat. My slagget dat net, mar ik kin wol soargje foar in oersetting. Jim ha in Nederlânstalige poat. Kinne wy saken dwaan?"

Sa dream ik my in útjouwer.

Utjouwerij Fryslân - Friese Pers Boekerij - Noordboek. 'Oxzana' fan Marga Claus. In moai boek, in boek fan no. Ek te lêzen yn it Nederlâns. En sa.

(10-10-2001) - Fannemidzje haw ik Maxima foarby farren sjoen. Se swaaide nei my. Ik haw werom swaaid.

(10-10-2001) - Soms moatte jo neitinke oer saken dêr 't jo hielendal net oer neitinke wolle. Trinus Riemersma fertelde saterdjetemidzje (yn it tsjerkje fan Bears) dat elk Frysk wurd dat skreaun wurdt in died fan in Fryske beweger is. It feit dus dat jo Frysk skriuwe makket fan jo in Fryske beweger. Lykas elkenien dy 't boadskippen docht in klant is. Fan de winkel dêr 't er dy boadskippen docht. Yn syn optyk bin ik dus in Fryske beweger. Gjin neil tusken te krijen fansels. Myn probleem lykwols is, dat ik net rjocht wit wat dat is, de Fryske Beweging. In feriening? In maatskiplike organisaasje? In libbenshâding? Dêr moat ik no oer neitinke. En oer de fraach oft immen dy 't (bygelyks) yn it Stellingwerf skriuwt of yn it Nederlâns in Stellingwerfse beweger is of in Nederlânse. Jassus Trinus, rop net fan dy betiizjende dingen!

(10-10-2001) - Hjoed lies ik in hiel aardich boek: 'Elfstedentocht', in lytse roman fan Sietse van der Hoek. It riden fan de Alvestêdetocht fan 4 jannewaris 1997 as in soarte fan metafoar. Jins eigen libben yn in spegel. Soks. Grappich om sa'n boekje te lêzen, in wykmannich nei 'In kâlde erfenis' fan Hylke Speerstra. Twa âlder wurdende sjoernalisten dy 't op itselde stuit in rekken opmeitsje.

(11-10-2001) - "Tsja, ik haw ek út dyn deiboek fernaam wa 't de RJ-priisfraach wûn hat. Ik wie ien fan de dielnimmers, mar de skriuwer hat ek my neat berjochte oer de kar fan de sjuery". Al wer in e-mail oer de sleauwe wize fan dwaan fan it Rely Jorritsma Founs. Ut Limburg, wêr 't gjin Fryske krante besoarge wurdt. "In oerke wurk om alle dielnimmers, op ien nei, efkes in briefke te stjoeren". Tsja, in oerke wurk, faaks in heale midzje. Mar giet it net folle mear om fatsoen, yn dizze kwesje? Tocht it wol.

(11-10-2001) - De Nobelpriis foar de literatuer is fan 't jier foar V.S.Naipaul. Einlings wer ris in skriuwer dêr 't ik wat (no ja: in stik as trije boeken) fan lêzen haw. Oare jierren hie 'k faak in gefoel fan lichte skamte as de winner bekend makke waard: ik kén dy auteur net iens...

(Fan 't jier trouwens ek wer de gerêststelling: aldergeloks gjin Harry Mulisch)

(12-10-2001) - It sil no dan dochs heve: de jongerein nimt it Skriuwersboun oer. Albertina Soepboer en Tsead Bruinja binne lang om let ree fûn om in sit yn it bestjoer fan dit âlde, slûge, fermôge ynstitút te nimmen. Dat is moai. Opskodzje de boel! Aksje! Net inkeld wurden mear út de stêd Grins wei, mar dieden yn Fryslâns literêr fermidden. Nij... eh... 'elan'!

(12-10-2001) - Ek Pieter de Groot skriuwt it hjoed (LC, 'Dwers'): of ik dat no wol as net, ik bin in Fryske beweger. Want ik skriuw Frysk. No, toe dan mar.

(13-10-2001) - Wa 't, benammen de lêste jierren, dielnimmer wie oan in boekemerk yn Fryslân hat it ferskynsel observearje kinnen. Hylke Speerstra steapelt in fiks tal fan syn eigen útjeften foar him op en begjint omraken lûd te meitsjen. Elke potinsjele klant dy 't him mar yn 'e buert weaget fan de diskes wurdt oansprutsen en krijt in boek fan him yn hannen treaun. Keapje blinder! De oare skriuwers wurde wat ûnwis, swije en doare it grutte foarbyld net te folgjen. De kâns op in snútslach (meast ferpakt as grap) fan de master-keapman is grut. Wat soene jim no mei jim boekjes... Ik besjoch soks altyd mei in glimk. Ik fyn it eins wol komyk dat immen him sa etalearret, him sa doart te eksposearjen. Ik haw sels dat lef net. Ik sjoch suver altyd neutraal as immen in boek fan my yn 'e hannen nimt. En ik swij. Stel dat dy immen my in opskepper fynt as ik myn boek oanpriizgje soe... Fryske beskiedenens, skiterichheid - ik hoech op in boekemerk dus ek mar komselden in hantekening te setten. Hylke is duorjend oan it hantekenjen.

Guon kinne minder oer Hylke syn eigenikkige show. Dat fernim ik ek. Der wurdt spytgnyske, der wurdt flokt, der wurdt rabbe. Hylke fernimt dêr meast noait wat fan, want nimmen sprekt him der op oan. Boppedat: Hylke is ougryslik dwaande: prate, roppe, ferkeapje, hantekeningen sette, ferkochte foarrie oanfolje út 'e doazen dy 't er altyd by him hat. In Fryske boekemerk is de lêste jierren altyd in kwesje fan Hylke Speerstra en de oaren.

Ik skriuw dit op omt ik in dei as wat lyn in stikje fan Marga Claus yn de nije 'Trotwaer' lies. Marga fernaam Hylke dwaande op 'e boekemerk fan Stiens. Foar har de earste kear tink. En hja, skriuwster fan in suksesroman, waard poerrazen! Fral omt ek hja har (as grap ferpakte) snútslach fan Hylke krige. Moai stikje. Herkenber stikje.

(14-10-2001) - Fannemidzje rûn en lies ik in stik fan de poëzijrûte fan de stêd Ljouwert. It grêfstiennepaad, opset by 't ouskie fan boargemaster Te Loo en koartlyn fiks útwreide. Mei de kreaze folder yn 'e hân kuiere ik by 't stasjon wei, mei it doel en folgje it hiele paad oan 't ik wer by dat stasjon útkaam. In idioat plan. Jo moatte hjir de tiid foar nimme. Sa'n fers fan Eddie Evenhuis bygelyks koste my allinne al 20 menuten. Doe wie 'k noch mar krekt ûnderweis. Moai, dat fers. Ik ha besocht it út 'e holle te learen. Dom fansels, want wylst jo, fierder kuierjend, de strofen troch de kop gean litte, tsjinnet him in nij fers oan. En daalk dêrnei it folgjende. Hast twa oeren letter hie 'k de helte noch net hân. Mar ynienen wie der in noflik terras. Dêr haw ik my op deljûn en besletten dat ik it oare part fan de rûte letter dwaan sil. It is tefolle yn ien kear. Foar my. Mar in prachtich ûndernimmen is it, dizze poëzijtocht. Unyk yn 'e wrâld, tocht ik. Op dizze wize.

(14-10-2001) - Op in terras, deun by in poëzijstien. Hast elkenien rint der oer hinne of der - hiel bewust, liket it - om hinne. Inkeldris sjocht immen nei ûnderen, mar de kuier wurdt net ûnderbrutsen. Twa kear haw ik sjoen dat de stien lêzen wurdt: troch in âlder pear en in ferskuorrend moaie, jonge frou. Trije lêzers yn efkes minder as in oere. Gjin minne skoare.

(14-10-2001) - Niis seach ik in televyzjeprogramma oer Meindert Talma. In fenomeen! Wat in prachtige, kreative jonge. Dy 't liket te dwaan wat syn gefoel him ynjout. Se bestean dus noch, sokken. Wat ek in komplimint foar de sneinspoat fan Omrop Fryslân: dat in stazjêre de kâns jûn wurdt sa'n programma te meitsjen. Ik haw altyd tocht dat ik by soks allinne mar by de VPRO telâne koe. Televyzje kin soms moai wêze. Ferfrjemdzjend moai.

(15-10-2001) - Efkes foarby alwer in dei. Niis prate (skreau) ik mei myn soan. MSN. Hy yn Havanna (Cuba), ik yn Menaam (Fryslân). Wêrom bin ik noch altyd ûnder de yndruk fan de kommunikaasjemooglikheden dy 't it internet my biedt?

(15-10-2001) - In - lit my it neame - whiskyglês mei in foech hânfol iisblokjes der yn en dêr oerhinne ik fikse flut jonge jenever. Ik haw it fan 't wykein wer ris ta my nommen. Mar it aparte is, by dizze konsumpsje moat ik altyd oan Sybe Krol tinke.

Saterdje ried ik troch Furdgum en ik seach ynienen dy neakene toer op it tsjerkhou. Goddomme Sybe, tocht ik, wat hast it hjir aaklich keal om dy hinne. Wêr binne dy prachtige beammen bleaun? Iisblokjes tinkelen en it wie as preau ik de jenever. Oant de seedyk.

(16-10-2001) - Foar my hie der inkeld in besiker út Terneuzen west, lies ik yn it gasteboek. In kalme dei op it FLMD? My wie dat wol nei 't sin. Ik kuierje graach yn musea en galerys sûnder dat ik rekken hâlde hoech mei oare besikers. Ik bin it leafste allinne as ik wat besjen wol. Bart net sa faak fansels, mar as it sa ris útkomt, genietsje ik der fan. Dat ik fermakke my skoan, fannemidzje, yn 'e boppeseal fan it FLMD. Rêst. En boppedat in tige nijsgjirrige útstalling. Oer libben en wurk fan Reinder Brolsma. De man hat in soad skreaun. Folle mear as ik weet fan hie. Romans fansels en novelles. Mar ek sjoernalistyk wie er tige warber. Aardich wie it ek te fernimmen dat er troch syn kollega's wurdearre waard. Sa lies ik bygelyks in fers fan Obe Postma, suver in oade oan Brolsma. Kom dêr yn ús tiid ris om! Albertina Soepboer dy 't in fers makket oer Hylke Speerstra. Of sa. De wurdearring foar it wurk fan Brolsma bliek ek daalk nei syn nei-oarlochse publikaasjeferbod. De man waard yn in omsjoch wer op syn skriuwerstroan holpen.

In lokkich minske wie 't net, benammen net yn it lêste part fan syn libben. It is knap fan de gearstallers fan dizze útstalling om dit aspekt sa ûngemurken yn de fitrines mei te nimmen.

Moai en helder oersjoch fan libben en wurk fan de man fan 'de blauwe skriften'. No sil ik tige meikoarten te set mei de biografy dy 't Doeke Sijens skreau. Faaks dat ik nei it lêzen nochris yn it FLMD sjoch.

(16-10-2001) - Doeke Sijens. Ien fitrine is hielendal wijd oan dy biografy fan Reinder Brolsma. Tige nijsgjirrich fûn ik it brief dat Sijens skreau oan de famylje, oan pakesizzer Ulke. Hy freget om meiwurking. En hy skriuwt (soksawat) dat er 'út bewûndering' in 'posityf' boek oer Brolsma meitsje wol. Opfallende stellingname yn 't foar. Fyn ik. Stel no, tink ik mei myn altyd erchtinkende geast, dat er yn de jierren dy 't er bestege oan dit projekt fan dy bewûndering oudondere wie, dat er ynienen in pestpokkehekel oan it wurk fan Reinder Brolsma krigen hie, dat er in ougrysliken wearzge fan de persoan skipe hie - stel. Hoe bliuwe jo dan posityf?

Och, tink ik ek, Sijens is net samar mei in biografy útein set. Hy wist wêr 't en oer wa 't er skriuwe soe. En dan feroarje mieningen net.

(16-10-2001) - Wannear is ek al wer de útrikking fan de Gysbert Japikspriis? En wêr? En hoe? En troch wa? Oan wa is bekend (hat efkes in lyts berjocht fan west), mar fierder liket it krekt of bestiet de priis net. Blinders Tsjêbbe - ik gun dy in prachtich feest, ik hie dy graach lokwinskfûstkje wollen, mar ik wit wier net wêr en wannear. Apart.

(17-10-2001) - Wat is it moai dat jo as simpele deiboekskriuwer op jo winkjen betsjinne wurde! Tige tank LC. Tige tank Jabik Veenbaas. Moarn dus de grutte dei foar Tsjêbbe. It is fijn dat ik it no wit. Om my persoanlik hie in ienfâldige e-mail wol genôch west, hear. Mar no kin elkenien it witte. It is trouwens wol aardich dat der tagelyk in stikje oer de Gysbert Japikspriiswinner ou koe. Mar moast dat no ynienen sa ropperich? Sa kletsklatstsjongejongenochoanta, sa boskfearrenyndekonterich? Ynhelslachje?

(17-10-2001) - 'Baas boppe baas' sil los! En dat ek noch mei in echte premjêre: de jûn fan 10 novimber yn de FIB-seal fan de Ljouwerter Harmonie. Tidens de 'Noordelijke Filmdagen' dus. In televyzjeseary as keunst. Sa heart it. Wa 't der by wêze wol moat him/har klaaie yn 'tenue de ville'. Dat wol.

Ik sil der net by wêze, tink, by dizze premjêre. Nettsjinsteande in prachtich fersoarge útnoeging. Ik haw neat wêzentliks bydroegen oan de tv-seary. As deagewoane sjogger sil ik fan 13 novimber ou elke jûn de ouleveringen besjen (oant en mei 29 jannewaris - blinders, dat is wol in hiel skoft!). Boppedat - ik bin as de dea dat ik dy jûns Sybe Joostema tsjinkom, aktearjend as grut skriptskriuwer.

(18-10-2001) - Op Omrop Fryslântelevyzje seach ik jûn in bewyske fan de útrikking. Fan de Gysbert Japikspriis oan Tsjêbbe Hettinga. Mar wat hearde ik op 'e achtergrûn? Wie dat net muzyk fan minsken dy 't elke dei op it Leidseplein yn Amsterdam te fernimmen binne? Dy muzikanten dy 't lûden weihelje wêr 't gjin lûden hearre te wêzen?

Hawar, OF hie der dus in grut item fan makke. Fan de útrikking fan de Gysbert Japikspriis. Nee dus. Literatuer is net wichtich yn Fryslân. Net foar Omrop Fryslân. En eins ek net foar de LC/FD. Suertsjes by de boadskippen. En dy boadskippen gean dan benammen oer sinten fertsjinje, oer ekonomy. Fansels.

(19-10-2001) - Stel jo binne byldzjend keunstner, filmer, tenielspiler, dûnser. Yn Fryslân. Jo lêze elke dei de krante. De kâns is dan frij grut dat jo frustrearre reitsje: al wer oandacht foar dy frekte literatuer! Ut dat perspektyf wei (fan in net-skriuwer dus) is der yndied gâns oandacht foar de Fryske skriuwerij yn ús media. Mear as foar de oare dissiplines. Ik moat net seure.

(19-10-2001) - Dy muzyk, dy 't ik juster hearde op Omrop Fryslân, achter de reportaazje oer de útrikking fan de Gysbert Japikspriis oan Tsjêbbe Hettinga, wie de stim fan Greetje Bijma. Fansels!

(20-10-2001) - Krekt werom fan de jierlikse reuny fan Fryske skriuwers: de boekemerk yn Drachten. Ein fan de sutelaksje. Moai waar. De bek bryk praat fansels, mar dat heart by in reuny. Fjirtich skriuwers/skriuwsters binne der teld yn Drachten. Kreaze opkomst. Koe minder. Alde kunde moete. Rein van der Leest bygelyks: yn gjin 16 jier sjoen. En wy ha boeken ferkocht. Ik miende foar in tûzen as 14. Durk Hibma fertelde dat der yn de sutelelaksje fan 't jier likernôch 28 tûzen boeken ferkocht binne. Dat is even mear as bygelyks yn 1990. Doe gongen der sa'n 3000 minder de doar/kroade út. Fryske boeken binne djoerder wurden en der waarden gâns cd's ferhannele. Sadwaande kaam it (foarriedige) einbedrach út op ƒ511.000.- Foar de earste kear boppe it heal miljoen. De topper wie 'In kâlde erfenis' fan Hylke Speerstra: 1200 fan ferkocht (hast 15 persint fan it totaal oan boeken). Sifers ynearsten. Al den duvel sifers.

(20-10-2001) - Wat hiel aardich is op sa'n boekemerk, jo relativearje. De Stellingwarver Schrieversronte die fansels ek mei en Johan Veenstra en syn assistinte ferkochten foar even mear as tûzen gûne. Moai fansels. Tûzen gûne oan Stellingwarver boeken. Wy Friezen helje ús noas op foar sa'n bedrach, wy binne gruttere bedragen wend. Mar foar in noch lytsere taal, foar in lytse organisaasje as de S.S.R. is dit in sukses! Ik kocht 'Moai veur joker', ferhalen fan Benny Holtrop en 'Winterlaand', fersen fan Johan Veenstra. Net foar it goede doel, seker net! Beide skriuwers haw ik heech en ik bin nijsgjirrich nei har nije wurk.

(20-10-2001) - En ik kocht ek 'Gain weerom', de twadde cd fan 'Woarom nait', - André Bralts cs. Grinzers, Stellingwerfs, Frysk - talen yn it ferdomhoekje, mar it Frysk fannemidzje dus efkes as wichtichste taal, as liedende taal, as iennichste taal. Gôh - wat in lúkse! Efkes...

(21-10-2001) - Hylke Speerstra spile juster gjin haadrol op de boekemerk yn Drachten. Him wie, mei syn boeken, in plakje taskikt op 'de twadde rang', in achterouhoekje. Gefolch fan it stikje fan Marga Claus yn Trotwaer, tink, wêryn 't Speerstra delset waard as allesoerhearskjende ropper en ferkeaper fan allinne mar syn eigen boeken. Wy hiene dêr allegear wille om, Hylke noch mear as wy. Fral ek omt Claus der sels net wie. Leedfermaak, wol 'k leauwe. Skriuwers binne soms krekt âlde wiven/weiten hinnen. Foar de ferkeap makke Hylke syn beskieden stee op de boekemerk net folle út: de keapers wisten syn boeken wol te finen. Dy leine trouwens rûnom op de tafels. Yn 't foar al tekene troch de masterkeapman sels.

(21-10-2001) - Aldereinhûs De Miente, de Gerdyk. Yn 'e lift wachtsje ik op it sluten fan de doarren. It duorret en it duorret mar. Ynienen ferskynt in rollator yn byld, ik hear in frou, ik sjoch de frou. Se skoot by my yn de lift en praat. Se praat as de doarren slute, se praat as wy nei ûnderen reizgje, se praat as ik har foar my út de lift út gean lit. Ik groetsje en kuierje hastich troch de gongen. Nei bûten! Ta myn ferbjustering draaft de frou achter my oan - de rollator stuitert en se praat, praat. Ik wachtsje in telmannich foar de automatise bûtendoar. De rollator wurdt my tsjin 'e skonken treaun, ik sakje yn 'e hoksen. De frou swijt as ik my nei har ta draai, glimket. "Dach jonge", seit se dan, "net bang wêze, hear". Ik sjoch har nei as se werom karket. Se praat, En se praat.

(22-10-2001) - Radio Eenhoorn: in roman, in boek mei fraachpetearen, in dichtbondel. Selden haw yn sa'n heech tempo praat, want der wie noch mar tsien menuten oer. Komt: foar my wie Teake Oppewal oan de telefoan. En dy jonge hat noch mear te fertellen as my. Hoe dan ek: Radio Eenhoorn docht in soad oan kultuer yn Fryslân - yn de alderbreedste sin fan it wurd.

(23-10-2001) - "'Aldfaars grûn', de ferneamde histoaryske roman fan J.P.Wiersma út 1948 jout in panoramysk byld fan it libben op it Fryske plattelân tusken 1860 en 1940 en de opkomst fan de koöperative bûterfabriken". Ik lês dizze sin yn in parseberjocht fan de Friese Pers Boekerij. En ik tink: 'Aldfaars grûn' - ik haw dat boek lêzen, mar net as roman. As skiednisboek eins. De romantyk fan it folkslibben, de skiednis fan de molkfabriken - Frico dus -, dat lies ik. Prachtich! Geert Mak 'avant la lettre', in bytsje Hylke Speerstra.

Meikoarten te besetten dus. Fryske klassiken.

(24-10-2001) - Jûn de fuotbalwedstriid Hearrenfean-Ajax. Sûnder Ajax-supporters dus. Dy krigen te min kaartsjes. En dus sille yn dat lege fak demontratyf Ajax-bestjoerders sitte. Djoere mannen dy 't oudale nei it plak fan de gewoane man. Sûnder dat 'plebs' om 'e teannen. Wat in lytsbernige oanstellerij! Wat in goedkeape aksje! Mar de pers sil foto's meitsje. En de televyzje sil de manlju op it skerm toane. Tsjong!

(24-10-2001) - Efkes in dei as wat gjin deiboek. Efkes in dei as wat ompiele yn Parys.

(29-10-2001) - Parys. Ourûne freedtemidzje. In bakje kofje yn Café de la Paix, hoeke Place de l'Opéra/Boulevard des Capucines. Dat stee dus. Minsken besjen - Adriaan van Dis kuiert foarby -, sjen hoe 't it ferkear duorjend yn 'e knoop rekket, frijkomt, wer stilstiet. In aardichheid. Adriaan van Dis komt wer foarby, triuwt in fyts foar him út. Jenny en ik sjogge elkoar oan: "Wie dat net...?". Op it plein stiet it wer sa fêst as in muorre. Plysjeminsken op rollerskates meitsje romte foar in brânwarwein. Se flitse fierder, wylst auto's en bussen elkoar wer fan alle kanten ynslute. Prachtich konsert fan klaksons! En wer ferskynt Van Dis: fyts op 't skouder, reade kop, ferwaaid hier. Hy lavearret tusken auto's troch, wurdt heal fan 'e sokken riden, stekt de platte hân omheech. In Hollanner yn Parys... Wy ha wille achter it rút fan ús kafee. En wy applaudissearje as er deun foar ús stiet. Hy sjocht ús mei ferhearde eagen oan, Adriaan van Dis. Dan glimket er. Skoddet syn grize lokken te plak.

(29-10-2001) - Parys. Al jierren wie 'k it fan doel en saterdjetemoarn kaam it der fan: myn besite oan it grêf fan Jim Morrison. It sil de legende wêze, wertinkens oan de tiid fan The Doors. It gefoel fan in generaasje - myn generaasje. Père Lachaise, dat monumint fan in begraafplak - unheimisch, mar tagelyk yndrukwekkend. Grut, ûnbidich grut. En griis, benammen griis. De stien dêr 't de namme fan Morrison op stiet, falt fuort tsjin oare grêven: sútrich, lyts. Der lizze in pear blommen foar. Der stean in pear potten mei planten op. In Belgise man praat op syn frou yn: "Ik weet dat je teleurgesteld bent. Maar wat had je verwacht?" Ik fiel wat dy frou fielt. Der wie in needsaak om hjir te wêzen, mar no 't ik der west ha freegje ik my ou: wêrom? Mar as ik der net west hie, hie 'k der hinne wollen.

(30-10-2001) - It is my noch net faak oerkommen fan 't jier: ik haw neat te skriuwen. It liket as bart der neat yn de Fryske skriuwerij. Ik fernim teminsten neat. It is in ougryslik deade boel. Of leit him dat oan my? Mis ik fan alles, ûntgean my wichtige ûntjouwingen?

(31-10-2001) - Krekt it nijste boek lêzen fan Peter de Zwaan. 'De vrouwenoppasser'. Ik hâld fan de boeken fan De Zwaan. Nei myn betinken ien fan de bêste Nederlânse skriuwers fan misdiedromans, faaks wol de bêste. Absurde lokaasjes, hiel bysûndere personaazjes, altyd in aparte mar knappe plot. En skreaun yn in styl dêr 't ik skilich jaloers op bin. Nonsjalant. Flitsend. Datselde gefoel haw ik ek by de boeken fan de Amerikaan Carl Hiaasen. It gefoel fan tsjong! Sa kin it dus ek. Makket in skriuwer beskieden. Hâld him mei beide skonken yn 'e Fryske klaai.