(03-11-2001) - It is alwer hartstikke nacht fansels en ik ha de kranten fan hjoed (juster dus) noch net iens út. Mar 'Aandacht wederopbouw Afghanistan' lies ik niis as de kop fan in artikel. Ik skodholle en ik lies de kop nochris. It stie der echt. Ik bedoel, sawat elke dei wurdt Afghanistan bombardearre, yn pún smiten. En dat sil noch wol in hoart troch gean, bin 'k bang. Mar wylst dy bommen falle, wylst fan alles yn dat lân stikken makke wurdt, stikken makke wurde sil, tinke wy dus al nei oer hoe 't wy dat lân wer 'opbouwe'. De absurditeit ten top! Kin immen hiel hoeden oan menear Bush (of wa 't dan ek mar oan de toutsjes lûkt op dit stik) fertelle dat it eins belachlik is wat hjir bart? De boel ferrinnewearje mei it doel it aansen wer op te bouwen. Of tink ik te nayf? Is dit in ûnnoazele gedachte: keapje foar it jild dat dy bommesmiterij kostet iten foar de Afghanen. Goodwill.

(03-11-2001) - Yn 'e auto harkje ik in soad nei Omrop Fryslân. Benammen de midzjes. En sadwaande fal ik faak yn it programma 'De Middei'. Ourûne freed waard Gurbe Douwstra beselskippe fan Karst Berkenbosch. Fan no ou syn ko-presintator op de freedtemidzje. In sukseske foar it Stellingwerfs, tocht ik. En doe 't ik wat langer neitocht: wat in logise stap. Eins is it apart dat soks net earder útfûn is. Eins is it apart dat der op Omrop Fryslân noait romte west hat foar in programma mei in folslein Stellingwerfse presintaasje.

(03-11-2001) - Fan 'e midzje wie 'k net op de hjerstgearkomste fan it Skriuwersboun.

(03-11-2001) - Fan 'e midzje wie 'k by de fuotbalwedstriid Leeuwarder Zwaluwen-Drachtster Boys. Achter it doel fan de 'Sweltsjes' stie in ploech Drachtsters dy 't by elke oanfal rôp 'Foarjouwe! Foarjouwe!'. Ik ha my der oer fernuvere. Sels soe 'k keazen hawwe foar 'Foarjaan!'. It die my tinken oan de frou yn 'e Rottefalle dy 't ik eartiids in sigaret oanbea en dy 't sei: 'Nee, tanke. Ik rikje net mear'. Wâldsjer farianten? Wol my net oan. Dan soe 'k it witte moatte. As wâldsjer.

(04-11-2001) - De iene wâldsjer is de oare net. Wat de taal oanbelanget. Yn 'e omkriten fan Dokkum hear ik wol 'ik har' en 'wy harre'. Oare wâldsjers sizze dan 'ik ha' en 'wy ha'. Of, as se hiel geef wolle: 'ik ha' en 'wy hawwe'.

(04-11-2001) - Is trouwens de útspraak 'wy' (mei de y fan wyt) net folle gever as 'wy' (mei de y fan snein)? Gever yn de sin fan konsekwinter? Hoewol 'snein' - ik hear dat ek wol as 'snoin'. Rare praters, dy net-wâldsjers!

(04-11-2001) - In jier as wat lyn seach ik by ús yn Menaam in jonkje op strjitte dwaande mei in lyts fleantúchje. Opwine, loslitte, wer opwine, wer loslitte. Ik stie der mei niget nei te sjen. Doe 't wy eachkontakt hiene sei 'k: 'Moai net!' It knaapke seach my ferbjustere oan: 'Wat moai net?'

(04-11-2001) - Ik bin lêskommisjelid fan de Koperative Utjouwerij. Soks betsjut dat ik út en troch (mar dochs wol in kear as fiif jiers) in tiposkipt tastjoerd krij dat ik beoardielje moat: wol as net gaadlik foar útjefte? It feit dat ik dingen foar de KU doch is trouwens bysûnder: ea bin ik út dy klup dondere (roajeard) omt ik stout wie. Ik bin eins in 'afvallige'. Dêroer letter ris: Tony Feitsma en ik - tsjong! Mar 'la Feitsma' is gjin KUbaas mear. Hawar, de KU en ik - sans rancune. Nei Feitsma. Lêskommisjelid dus. Al jierren. Poëzij faak. Soms in roman. En út en troch wat oars. Aardich wurk, want jo bliuwe op 'e hichte fan wat der stiet oan te kommen. Of net. Swier wurk, want it giet faak om wurk fan freonen, kollega-skriuwers. Besykje dan mar ris objektyf te bliuwen. It wrâldsje is sa lyts. 'Heden ik morgen gij'. Soks.

Ik rêd my der wol mei. Ik bin earlik. Ik sis wat is der fan fyn. Tsjin de lju fan de KU. Mar as it sa ris útkomt (en it komt faak sa út) ek tsjin de auteur. Ik haw noch noait in dreun foar de harsus hân.

Takomme saterdje sille wy, lêskommisjeleden fan de KU, prate oer: wat is in goede roman? Eins bin ik allinne mar benijd nei 't wa 't dy oare lêzers binne.

(05-11-2001) - Begjin santiger jierren waard ik lid fan de Koperative Utjouwerij. Lid nûmer 13. Yn 1988 bin ik út de klup dondere. Moaie tiid belibbe mei de Q. Benammen yn de begjintiid. In prachtich en ynspirearjend fermidden. Ik sjoch my noch saterdeitemoarns mei in ierdappelbakje foar it liif troch allerlei doarpen rinnen: sutelje. Bûten de 'gewoane' sutelaksje om. It seit himsels dat wy allinne KU-boeken yn dy bakjes hiene. As der frege waard nei 'de nije Rink' (doe ek al) wie dat pynlik. Wy hiene allinne mar 'de nije Trinus'. De gearkomsten op 'e souder fan Henk Brattinga yn Bolswert wiene ûnferjitlik.

Hawar. Nostalgy.

Yn 'e rin fan 'e jierren fielde ik my hyltyd minder by de Q belutsen. De sfear feroare. Dat doe 't ik myn earste misdiedroman skreaun hie, haw ik it tiposkipt oanbean oan de Friese Pers. Net oan de Koperative Utjouwerij, lykas ik neffens de kêsten dwaan moatten hie. Hiel bewust. Ik hie myn nocht fan de klup. Doe 't dat boek ferskynde folge der in fûle brievewiksel mei Tony Feitsma c.s. Bestjoersleden. Uteinlik waard ik roajeard as lid. Letter haw ik wol spyt hân fan myn hannelwize. Ik hie ommers ek in soad te tankjen oan de Q: se joegen op syn minst seis boeken fan my út. It wie, sêft sein, net alhiel fatsoenlik. Fuortrinne nei de grutte konkurrint. Mar yn 1988 tocht ik dat ik it sa dwaan moast.

En och, as Q-leskommisjelid pro deo doch ik al gâns in rige fan jierren boete.

(05-11-2001) - Wie der wol in hjerstgearkomste fan it Skriuwersboun, ourûne saterdje? Ik ha der neat fan heard, neat oer lêzen. Is dy klup lang om let dan dochs alhiel weiwurden? Of is dit de stilte foar de stoarm dy 't de jonge Grinzer hûnen aansen waaie litte sille?

(07-11-2001) - Justerjûn brocht Josse de Haan ús syn 'Kikkerjaren', de oersetting. Moaie útjefte. Prachtich omkaft. Ik sil it meikoarten lêze. Om de oersetting fan Harmen Wind te priuwen. Dat oersetten moat in fikse put west ha. Josse hat in aparte styl fan skriuwen en om dêr, lit my sizze, lykweardich Nederlâns fan te meitsjen, no, in heikerwei. Ik haw trouwens altyd respekt hân foar literêre oersetters. Jo moatte beide talen oant yn 'e fine puntsjes behearskje. En gefoel hawwe foar literatuer.

Oan djip yn 'e nacht ta ha wy bypraat, Josse en ik. En wy ha rabbe. Ougryslik rabbe. Dat is lekker!

(07-11-2001) - In wike lyn liende ik 'Hotel Reboelje' fan in freon: in soarte fan sammel-cd fan dy Fryske (= Frysktalige) popgroep. Dy freon is in djipfriesamsterdammer. Wat betsjut dat er oerdreaun ynteressearre is yn alles wat út Fryslân komt, mar tagelyk hartstikke kritys bliuwt. Syn kritearium is: kwaliteit! Neffens him is 'Reboelje' mear as kwaliteit. Dat ik beharke de cd. En nochris. En ik bin ferkocht! Wat 'De Kast'. Wat 'Twarris'. 'Reboelje' blinder!

Hjoed haw ik de Ljouwerter platesaken oustrúnd. Ik kaam werom mei trije cd's fan 'Reboelje'. Mear koe 'k net fine. Mar de kommende dagen sil ik de slepende stim fan Marius de Boer yn myn earen hawwe. De 'oais' fan de 'kloai' nim ik der dan mar op ta. Mar de teksten binne apart. Better as wat ik ornaris beharkje by oare Frysktalige bands/artysten.Dy kloaie faak mar wat oan. As it mar rimet en sa.

(07-11-2001) - Dan wie der de ourûne dagen noch in juffer dan D'66 dy 't gjin fleske wyn mear ha wol yn it krystpakket fan plysjeminsken. Jo soene de moslims foar de harsus tsjitte. Want moslims hawwe neat mei alkohol. Godallemachtich! Hoe fier moatte jo troch de knibbels sakje om polityk korrekt te wêzen yn dizze tiid! Moatte wy, heidenen en kristenen en oar ûnrant, kollektyf bûge foar dy iene moslm dy 't him steurt oan dat fleske wyn? Spiel troch dat guod. Jou it oan in freon. Sis efkes tsjin de gearstaller fan dat krystpakket dat jo dy wyn net op priis stelle. Soks. Mar meitsje der gjin polityk punt fan. Kontkrûpers fan D'66. Of fan alle oare partijen dy 't it hjir mei iens binne. Bah!

(08-11-2001) - De moarnskranten brochten hjoed it nijs: misdiedauteur Gerhard Hormann liket fertochte yn de saak fan de Utrechtse searyferkrêfter. Hy moat in alibi jaan foar 25 septimber 1995 en him is frege wangslym ou te stean foar DNA-ûndersyk.

Yn 1999 ferskynde Hormann syn 'Dubbel Bedrog', in thriller oer - jawis - in searyferkrêfter dy 't warber is yn Utrecht. Yn dat boek is dy ferkrêfter de haadfiguer. Blykber is de auteur de wurklikheid sa ticht op de hûd kommen, dat de plysje 'diederynformaasje' tsjin kaam (ynformaasje dy 't allinne mar by de plysje en de dieder bekend is). Dat is 'fertocht'. Mar in misdiedroman is fiksje wêrby 't de auteur in mooglike wierheid skept. Soms komt dy mooglike realiteit wol hiel ticht by de echte wurklikheid. Dat liket hjir it gefal. Mar it soe oars wol wat wêze: in auteur dy 't syn eigen misdieden beskriuwt yn romanfoarm! Wat trouwens earder barde: Klinkhamer beskreau yn 'Woensdag Gehaktdag' ommers de moard op syn frou. In moard wêr 't er letter, gâns letter, foar pakt en feroardiele waard.

Hawar, Gerhard Hormann syn DNA sil útslútsel jaan. Fiksje of wurklikheid.

(08-11-2001) - Itty Sluis sil foar takomme jier it Fryske boekewikegeskink skriuwe. Faaks dat se it al skreaun hat. It liket my in goede kar, Itty. En eins hoopje ik dan op in juwieltsje as 'In pleats by de mar'. In slim ûnderskatte novelle. Mar wol in bewiis fan Itty har aparte skriuwtalint.

(10-11-2001) - Frysk en Frij ûntjout him hyltyd mear as in folweardige útjouwer. En dan benammen ek as in útjouwer dy 't fiks flyt docht op de útjeften. Frysktalige útjeften fansels, mar ek twatalige. Besjoch de aldernijste rispinge. 'dijklichamen/dyklichems' fan Rienk Kruiderink. 'Onzichtbaar liep je met me mee/Unsichtber rûnsto mei my op' fan Fré Travaille. Beide dichters binne Nederlânstalich yn har dichtsjen, mar beide hiene der ferlet fan en set in Fryske oersetting njonken de oarspronklike tekst. Kruiderink fersoarge (mei help) sels de oersettingen, Travaille fûn Geartrude Brouwer as fertaler.

Tige fersoarge en keapsjoch is ek de twadde bondel fan Gryt Witbraad: 'Dagen'. Hja swile benammen fersprate publikaasjes by elkoar en dat is moai. Nijsgjirrich!

(10-11-2001) - Jûn sil ik dan dochs nei de 'premjêre' fan 'Baas boppe baas'. Yn de Ljouwerter Harmonie. Us waard in klaaiingadfys jûn: 'tenue de ville'. Ik ha werklik gjin idee wat dat betsjut, mar foar alle wissichheid doch ik mar in jaske oan. In strik haw ik al jierren net mear. Mar dat jildt foar mear manlju yn de 'ville'. Hoopje ik.

(11-11-2001) - 'Om kertier foar tsienen moat it dien wêze', sei presintator Geart van Tuinen, 'want dan sil hjir wer in film draaie'. Efkes in tuskenstikje yn it Noordelijk Film Festival dus, de 'premjêre' fan 'Baas boppe baas'. Televyzje as bysûnder aksint. Want by dit Festival giet it fansels om film. Eins allinne mar om film. Wy, besikers fan de 'premjêre', waarden nei ourin dan ek by elkoar treaun yn in apart hoekje fan de foyer fan De Harmonie. Om de filmleafhawwers net foar de fuotten te rinnen? Mar der wie al sjampanje. Mei in kaaihinger oan de poat fan it glês.

Hast twa oeren 'Baas boppe baas' yn de FIB-seal: taspraakjes, it foarstellen fan de akteurs, interviews mei dyselde akteurs, it titelliet. En video fansels. Op it filmskerm. 'It meitsjen fan...' en ien fan de tolve ouleveringen. 'Oars as oaren' - dochter Afke hat har 'coming out' as lesbienne. Hâld dan de eagen mar ris droech! Skript fan Roely Boer. Wat daalk opfalt is it goede aktearjen fan benammen Hilly Harms en Lianne Zandstra, mem en dochter. Rinze Westra, de heit, huft der yn as de moderne Archie Bunker. Reaksjonêr, ûnberoaid, grutte bek, lyts hertsje. Syn rol. As dizze oulevering model stiet foar de hiele seary, dan wurdt er in 'hit'. Mei tank oan regisseur Steven de Jong. 'Baas boppe baas' op tiisdjetejûn, Omrop Fryslân.

De skriuwers fan de seary binne al efkes neamd. Ek Sybe Joostema. Se wiene oanwêzich, justerjûn. Joostema haw ik lykwols net waarnommen. Dochs in kromke fatsoen trochbrutsen yntusken?

(11-11-2001) - 'Wat is in goede roman?' Dêr hiene wy it oer, justermidzje. Lêskommisjeleden en bestjoer fan de Koperative Utjouwerij. Wy kamen der net út. Fansels net. Téory en gefoel, persoanlike smaak en ferstân. In lêzer fan in tiposkript is in individu mei syn eigen literêre noarmen. In beoardieling fan in boek is dêrom mear in saak fan it hert as fan de holle. De holle foar it literêr-téoretise (de bûtekant, de te mjitten aspekten), it hert foar it ferhaal dat ferteld wurdt. Soks. Mar it wie wol noflik om dat fêst te stellen. Yn in ynteressearre rûnte.

(12-11-2001) - Saterdjetemidzje moete ik Hanneke de Jong. Ik mocht 'De laatste brief' efkes fêsthâlde, de Nederlânse oersetting fan har jongereinboek. Krekt ferskynd by Van Goor. Moaie útjefte. Hanneke fertelde dat se gâns stipe hân hie by it oersetten. Fan in redaktrise by dy útjouwerij. Stikjes der by skriuwe, sintsjes feroarje, efkes in oare omskriuwing. Tips. Utstellen. Mar yn 'e praktyk wurke dat perfekt. Se hie it gefoel dat der hiel searieus mei har tekst omgongen waard. Profesjoneel. Suver oant de lêste dei, oant it boek nei de printer moast. Hanneke fûn dat noflik.

Ik kin my dêr alles by foarstelle. In Fryske skriuwer wurket meast op in eilân. Jo jouwe jo tiposkript yn hannen fan in útjouwer. As dy beslút dat it in útjefte wurdt, dan wurdt jo tekst in boek. Ik bedoel, oer 't generaal is der by de Fryske útjouwers gjin begelieding. Wy kenne it fenomeen 'redakteur' net. Der is by gjin ínkele Fryske útjouwer in saakkundige frou of man dy 't mei jo de tekst kritys trochnimt en besiket dy noch better te meitsjen. Meast wurdt it ynlevere tiposkript - as dat goedkard is - it boek. In kwesje fan jild. In redakteur moat betelle wurde. Fansels. Mar wat soe it in goede saak wêze as dy begelieding der al wêze soe. Tagelyk: de measte Fryske skriuwers binne ornaris sa ferrekte eigenwiis. Wat sil in oar mei myn tekst! Ik rêd my der sels wol mei, blinder! No ja...

(12-11-2001) - Hast nacht. Hast in oare dei. Ik seach televyzjebylden fan in fleantúch dat delstoart wie yn New York. Bylden dy 't ik faker seach. Op oare lokaasjes, yn oare lannen. Tryst. Elke kear wer. No wie 't oerenlang 'live' yn byld. As wie der oars gjin nijs. Wat is dit? Us begrutsjen mei Amearika? Wie it in hope op (of de eangst foar) in terreuroanslach? De macht fan CNN en sa? Wy binne sa njonkenlytsen wol hiel bot fykseard op wat yn Amearika bart. Op wat Amearika docht. Yn Afghanistan bygelyks. Mar jûn hearde ik 'Amerikadeskundige' Ruth Oldensiel op de televyzje bewearen dat it de Amearikanen sels gjin reet ynteressearret wat der bûten it eigen lân bart. Afghanistan bestiet net foar de Amearikanen. De measten witte net iens wêr 't dat lân leit. Dat it eigen lân dêr bombardearret. Tsja, 'anthrax' en New York - dat is de wâld.

(13-11-2001) - Wichtige tiden foar it Frysk. Wertinkings. Fyftich jier lyn. De earste doktoraalstúdzje Frysk. Teake Hoekema. Hoefolle binne him folge yn de heale ieu dy 't nei him kaam? Net mear as 24 ha 'k earne lêzen. Fjouwerentwintich doktorandussen Fryske taal en letterkunde yn fyftich jier? It wol my hast net oan, sa'n bytsje oustudearren. Jo soene jo hast oufreegje: hoefolle stelt de universitêre stúdzje Frysk dan hielendal foar? Mar ik moat my dêr net mei bemuoie. Ik bin in simpele skoalmaster.

Fyftich jier lyn. Kneppelfreed. It begjin fan de echte emansipaasje fan de Fryske taal? Oanfitere troch mei tomaten smitende hbs'ers op it Ljouwerter Wilhelminaplein. Eins hie de Fryske Beweging de tomaat as symboal nimme moatten. Soe de tomaat takomme freed, op dat eksklusive betinkingsfeestje, omparte wurde moatte. Om elkoar te besmiten. Yn styl. Mar dat kin no net mear: in oare klup hat him dat symboal yntusken ta-eigene. Wer in kâns dy 't 'wy' slûpe litten hawwe.

(13-11-2001) - 'Baas boppe baas' sette jûn dus útein. Ik bin benijd nei de earste reaksjes. Hear ik moarn op myn wurk wol.

(14-11-2001) - Jo witte it noait fansels. Of it wier is. Mar ik haw fernommen dat der takomme jier in twadde seary 'Baas boppe baas' komt. De provinsje skynt in heal miljoen reservearre te hawwen foar dat doel. Gûnen, nim ik oan. Gjin euro's. Dat is dus in begjin. Want in heal miljoen is fansels 'apenuten'. De seary dy 't no draait hat in lyts miljoen koste. Noch gjin ton per oulevering! In hiel aardige televyzjeseary as 'Russen' kostet 6 ton per oulevering. Om mar ris wat te neamen. Sa besjoen hat Steven de Jong, hat Omrop Fryslân in knappe prestaasje levere. Oan 'e oare kant: ik haw ferskate 'low budget'-films sjoen en dêr wiene hiel nijsgjirrige by. Mar ik gun Steven foar takomme jier mear finânsjele earmslach. Gâns mear. Faaks dat dan ek de skriuwers echt betelle wurde kinne.

(17-11-2001) - Problemen mei menear Chello/UPC!

(17-11-2001) - Boppesteande sin koe 'k fannemoarn noch kwytwurde, doe wie 't wer oer. Frustrearjend is dat. Dat der mankeminten binne mei jins internetoanslúting: it is as kinne jo de doar net út omt der fiif meter snie om hûs en hiem leit. Tagong ta de wrâld is ûnmooglik - in wrâld fan e-mail en internet. Tagelyk bewiist myn frustraasje dat ik my foar in grut part kommunikatyf ouhinklik meitsje litten haw fan de nije media. Dat is net bêst! Juster skreau ik wer ris in brief, rûn ik nei de brievebus... in goed gefoel.

Hawar, fannemidzje rekke ik yn 'e fûke fan de helptsjint fan Chello. It begjin: 'De wachttijd bedraagt op dit moment (klik) dertig minuten'. Ik haw op dat momint oanstriid en klap de telefoan del. Mar dat lost neat op. En ik wol in oplossing. Dat ik lit in spultsje rinne en harkje ûnderwilens nei in muzykje, ouwiksele troch in frouwestim: 'Al onze medewerkers zijn momenteel in gesprek. Blijft u aan de lijn?' Nei 28 menuten haw ik kontakt. Geduldich lis ik myn probleem út, jou myn postkoade en sa en wurd ferbûn mei immen dy 't mear as in kertier op him wachtsje lit. Ik haw de hel yn, mar ik beslút troch te setten. Wer lis in ien en oar út, folgje de man syn oanwizings op myn computer. Nada. De man suchtet. Hy liket werklik begien mei my en myn probleem en beslút dan my troch te ferbinen mei in kollega dy 't (no moat er efkes neitinke oer in krekte formulearring) 'eh... meer diepgang heeft'. Ik wachtsje. It klokje op de computer jout oan dat ik al hast oardel oere oan de telefoan hingje. Ik wachtsje noch mear. Wer dat ferrekte myzykje. Wer dy frouwestim. De echte saakkundige oppenearret him. Tegearre rinne wy in fracht oan mooglikheden troch. Ik haw noait witten dat safolle programma's yn myn computer ferburgen binne. Nei in healoere beslute wy de sessy te beëinigjen. Wy hawwe it probleem net oplost. De man - freonlik en geduldich - seit ta dat er der oer prate sil mei in kollega. Dy sil meikoarten kontakt mei my opnimme. Syn wurktiid sit der op, seit er. Ik hear opluchting yn syn stim.

Jûn besykje ik it of de e-mail it docht. Jo kinne noait witte. Gjin ferbining: 'Kan server niet vinden'. Ik besykje myn internetoanslúting. Ferdomd! Ik krij bylden op myn skerm. Ik tikje dit stikje. Ris sjen of dat publisearre wurdt.

Nee dus.

(17-11-2001) - Steven de Jong makket in nije film. Oer de 'Kameleon'. Nederlânstalich. Fansels Nederlânstalich. Hoatse de Roos skreau syn boeken yn dy taal. Generaasjes binne opgroeid mei Hielke en Sietse Klinkhamer en har 'Kameleon'. Ek yn Fryslân. Mar no skynt der in politike groepearring (of sa) te wêzen dy 't wol dat Steven de Jong der in Frysktalige film fan makket. Wêrom? Omt Terherne him opsmiten hat as 'Kameleondoarp'? Omt de boeken nei alle gedachten yn Fryslân spylje? Omt Steven earder al Frysktalige produksjes makke? Wat in flauwekul! Boppedat: sûnt wannear bemuoit de polityk him mei keunst? Dikteart polityk in keunstner?

(18-11-2001) - Amsterdam dûnset hjoed. Op it ritme fan de Fryske literatuer. It is 'De Dag van de Friese Literatuur'. Oumetten oan it tal kaarten dat ferkocht is (mear as 200) moat it in aardich feestje wurde. Ik haw efkes yn bestân stien om der hinne. Mar, sa realisearre ik my, ik hear net ta de doelgroep. De 'Dag' is ornearre foar net-Friezen dy 't ris yn 'e kunde komme wolle mei de Fryske literatuer. Dat lit ús hoopje dat Amsterdam echt dûnset hjoed, dat it ritme fan de Fryske literatuer oars blykt te wêzen as dat fan de 'Skotse Trije'.

(18-11-2001) - Josse de Haan waard freedtemidzje ûnderfrege troch Sippi Tichelaar. Omrop Fryslân, 'Omnium'. Frou Tichelaar fûn 'Kikkerjaren' mar in 'frou-ûnfreonlik' boek. Josse die alle war om dêr ien en oar tsjinyn te lizzen, mar hy koe syn ûnderfreegster net oertsjûgje. Frou-ûnfreonlik en net oars.

Wol aardich fyn ik dat. In nij literêr kritearium: is in boek frou-ûnfreonlik of net? Jo komme dy fraach, dy konklúzje hyltyd faker tsjin. Dizze wike noch: in ynstjoerd brief yn 'Vrij Nederland'. Ik sil foar mysels besykje út te finnen wat dat is, frou-ûnfreonlik. Mar ik bin in man. Soe dat ynfloed ha kinne op myn oardiel?

(18-11-2001) - Dy foto juster op de foarside fan de LC. Twa sabeare plysjeminsken foar it gerjochtsgebou mei in boartersguodkneppeltsje yn 'e hân. Mar wat benammen opfoel: set guon manlju in pet op 'e kop en jo hawwe perfekte figuranten foar de rol fan SS'ers.

(19-11-2001) - Wer besocht kontakt te krijen mei de 'helpdesk' fan UPC. 'Wegens grote drukte...', of ik letter mar wer ris belje wol. Haw ik in oere letter dien: 'Wegens grote drukte...'. Strontsiik wurd ik der fan!

(19-11-2001) - As it goed is moat de boel is no wer dwaan.

(19-11-2001) - Gjin feestje foar Gerard Reve dus. De Flaamse minister fan kultuer hat it de kening fan België ûntret om persoanlik 'De Grote Prijs der Nederlandse Letteren' út te rikken oan de 'grote volksschrijver'. In kening dy 't nei syn minister harket... tsjong! Mar wat my yn dizze saak fernuveret is dat it net Reve sels is dêr 't oer praat wurdt, mar syn freon. Schafthuizen is in ûnbeskofte kloatsek, in bernebetaaster, in ûnbetrouber minske. Faaks noch folle mear. Mar it is net Schafthuizen dy 't de priis krijt. Dat is ien fan de wichtichste Nederlânstalige auteurs fan nei de twadde wrâldoarloch: Gerard Reve. Dat jo kinne jo oufreegje wat hjir eins oan 'e hân is. Sûnt wannear spilet de partner of in famyljelid fan in auteur in rol as it giet om it wol as net útrikken fan in literêre priis? Binne yn it ferline alle partners en alle famyljeleden fan dizze wichtige priis 'screend' op sedelik gedrach, op harren dieden yn it ferline? Fansels net! Wat in krampachtich gedoch dochs! Lit justysje útsykje wat Schafthuizen útfretten hat. Jou Gerard Reve de eare dy 't er fertsjinnet. Helje de saken net trochelkoar.

(20-11-2001) - Radio Eenhoorn. Gâns oandacht bestege oan 'Aldfaars Grûn' fan J.P.Wiersma. Dat koe omt ik it boek de ourûne wike foar in grut part werlêzen haw. Ik fyn it noch altyd in tige lêsbere ferhalebondel (suver in ferfolch op de 'Rimen en Teltsjes' fan de Halbertsma's). Aardich fûn ik te fernimmen dat de 'Frico', in 1948 stiper, opdrachtjouwer eins, ek dizze nije útjefte sponsere. Under de hjoeddeiske namme. Dochs in soarte fan trou.

(20-11-2001) - Neffens it ferslach yn de LC hie 'k wol oanwêzich wêze kinnen, snein, yn it Amsterdamse Felix Meritis. Fryske literatuer foar in publyk fan hast allinne mar Friezen. En ik mar tinke dat de 'Dei' benammen opset wie om 'Hollanners' yn 'e kunde te bringen mei de Fryske kultuer/literatuer. Dêrom ek dy oersettingen op in grut skerm. Oerstallich dus. No ja. It sil fêst in moaie dei west ha. En 'Reboelje' wie der by.

(21-22-2001) - Fan 'e midzje seach ik by De Tille yn Ljouwert 'Na de klap', Jabik Veenbaas syn oersetting fan Trinus Riemersma syn roman. It is in moaie útjefte wurden. Hurd omkaft, stofomslach mei in nijsgjirrige illustraasje. Kreas. Dy Veenbaas is trouwens mar warber. Njonken Trinus syn boek lei in fikse steapel Fryske 'leafdeslyryk': oersettingen fan Veenbaas. De titel is my yntusken ûntsketten. In stekynebûs, dit boekje. En wat my fernuvere: twatalich. Wêrom dat? Wie dat kommersjeel oantrekliker? Dat sil 't hast wol. In oare reden kin ik net betinke. Ik bedoel, op dizze wize kinne jo én de Fryske lêzer én de Hollanse betsjinje. Mar it bliuwt apart. In oersetting is in oersetting. Ientalich. Sûnder de oarspronklike taal der njonken. Foar Fryske poëzij jilde dus oare wetten.

(21-11-2001) - Frou Van Maaren, eks-boargemaster fan Ljouwert, sil in boek skriuwe oer har tiid yn de Fryske haadstêd. As ik de kranten leauwe mei rint it, by de gedachte oan dit ûndernimmen allinne al, gâns amtners en en bestjoerders, tin út 'e broek. Ik snap dat net. Wêr binne dy lju bang foar? Foar de wierheid? Nee wol! Want wierheid is goed, is ferhelderjend. En as dy wierheid de eksklusive wierheid fan frou Van Maaren is, no, dan binne der gelegenheden genôch om de auteur oan te pakken, soe men tinke.

It is trouwens in aardige gedachte: bang wêze foar in boek dat noch skreaun wurde moat. 'Sowieso' de gedachte dat in boek minsken bang meitsje kin.

(21-11-2001) - Praat mei freonen dy 't ourûne snein yn Felix Meritis wiene, de LC lêzen, Kistwurk lêzen, lannelike kranten der op nei sjoen, de lannelike televyzje yn 'e gaten holden, ynformearre by kunde dy 't by de (ek lannelike) radio wurket - 'De dei fan de Fryske Literatuer'/'Vers uit Friesland' is dus net wurden wat der fan ferwachte wie. It wie allegear te nuet, te jierren fyftich, te Frysk. Te Frysk: te hoeden organisearre, gjin risiko, tuiketuike. En dus: in feestje foar de eigen parochy. It wie yn Amsterdam, mar it hie likegoed yn Ljouwert of Menaam wêze kinnen. Logys dat de lannelike media gjin belangstelling hiene. Aad Nuis - wa freget no sa'n man foar de iepening? En in Geert Mak, wat hat dy te sykjen op in manifestaasje dy 't oer Fryske literatuer giet?

Ik hie in Theo van Gogh ferwachte dy 't interviewend allerlei dwerse kneppels smiet. In Dette Glashouwer dy 't provosearjend dwaande wie. Rick van der Ploeg dy 't him útspruts oer de Fryske literatuer. Dan hiene der televyzjeploegen west, sjoernalisten fan de lannelike parse. Mar no - sa haw ik it begrepen - wie it in suertsjeboel fan friezenûnderelkoar.

Leare wy it dan noait? Binne it te uzes dan altyd de Oppewals (c.s.) dy 't bepale wat pr of kreativiteit is? Nee, hoopje ik.

(23-11-2001) - Wensdje ferstoar Saakje Huisman, lies ik hjoed yn 'e krante. Op slach oerfoel my in soarte fan skuldgefoel: ik wist dat se slim siik wie, mar ik ha al mear as in jier neat fan my hearre litten. Gjin kaartsje, gjin briefke, gjin telefoantsje. No hearde ik net ta de freonerûnte fan Saakje, mar ik ha har wol goed kennen. In teken fan meilibjen hie dus net misstien. Sleau. Eat om oer nei te tinken.

In jier as wat lyn diene wy tegearre in 'kulturele jûn' yn de bibletheek fan Dokkum. Saakje wie de skriuwster (har ferhalebondel 'Sûnder hûd' wie krekt ferskynd), ik de ûnderfreger. Yn it sealtsje benammen fan dy rjochtoppe froulju, permaninthier, de hiele jûn de earms oer elkoar ûnder wêr 't ik boarsten ferwachte. Gjin glimk, gjin reaksje, út en troch in skiterich applauske. Ik krige geandewei de jûn hyltyd mear de pest yn, mar Saakje bleau sa 't se altyd wie: fleurich, o sa fleurich.

Ik sil har ferhalen meikoarten wer ris lêze.

(24-11-2001) - Noch efkes oer dy steile froulju, doe op dy 'kulturele jûn' yn Dokkum. Nei ourin kamen de measten op ús ta, skodden Saakje en my de hân en seine: 'Tige tank foar de prachtige jûn. Wy ha genoten!' Ik tocht: hie dat in bytsje blike litten, ferdomme! Saakje lykwols glimke fleurich en sei letter tsjin my: 'Sa binne guon minsken yn dizze omkriten'. In wike as wat letter wiene deselde froulju foar it Fryske Boek yn 't spier. Sutelje en gjin ein.

(24-11-2001) - Oerdei hearde ik in nûmer fan Reboelje op de radio. Dit stikje tekst haw ik ûntholden: 'Fiel de hertstocht, fiel de passy, fiel de waarmte fan 'e klaai'. Ik haw efkes glimke. Humor ha se dochs wol, dy klaikers.

(25-11-2001) - Foar 't ik mei dit deiboek útein sette, wie ougryslik warber yn de nijsgroep 'alt culture friesland frysk'. Unberoaid warber. Myn teksten wiene net altiten like parlemintêr, mar se smieten wol reaksjes op. Der waard wol diskussearre oer fan alles en noch wat, sis mar. Ferskate lju skreauwen dat ik myn grutte bek hâlde moast, dat ik ferdwine moast fan dit poadium. Ik wie dus in steurend elemint yn dizze nijsgroep. Steurend, mar ynspirearjend. Want de nijsgroep libbe.

Ut en troch sjoch ik nochris yn de nijsgroep. Cor van der Wal besiket it út en troch. Meast lês ik: 'Er zijn geen items in deze weergave'. Wat dus betsjut dat der gjin harsus ferlet hat fan in diskusjeromte op it internet. Gjin Fryske harsus, bedoel ik. Want yn oare taalnijsgroepen (nl.kunst.literatuur / nl.taal bygelyks) wurdt omraken hinne-en-wer-praat.

(25-11-2001) - Yn 'e rin fan gâns jierren slagge it my en besjoch út en troch ris in skilderij fan Jan Mankes. By Thom Mercuur yn Gersleat, yn it Frysk Museum, yn it Frisia Museum fan Dick Scheringa, op oare plakken. Arnhem bygelyks. Ik kin net útlizze wêrom 't it wurk fan dy man my sa oansprekt. Sfear? Fakmanskip? It folslein unike fan syn portretten, syn fûgels en geiten, syn lânskippen? Soms woe ik dat ik in keunstkenner wie, sa'n figuer dy 't alle keunst betéoretisearje kin. Ik moat it lykwols mei myn gefoel dwaan. En sa rekke ik fan 'e midzje dus knap ûnder de yndruk. Op myn gefoel. In hiele seal fol mei skilderijen, tekeningen en oar wurk fan Jan Mankes. Yn it Frysk Museum. Te folle suver. Jo hawwe yn 't earstoan te min eagen om alles te besjen. Jo wolle te hurd. Doe naam ik de tiid. Ik seach en ik seach. En ik waard nidich. Wêrom wie sa'n man mar in foech tritich jier fan libjen gund! Mar ik hie úteinlik dochs dat goede gefoel: ik hie Jan Mankes sjoen, unyk keunstner.

(26-11-2001) - 'Gedicht van Hettinga uit dichtbundel' koppet de LC hjoed op de kultuerside. Ik hie der al wat fan fernommen, woe it eins net leauwe, mar hjoed stiet it yn 'e krante. En dus is it wier. Jabik Veenbaas hat in fers (mei oersetting) fan E.Hettinga 'zonder formele toestemming' opnommen yn de koartlyn ferskynde twatalige bondel 'Jij bent zacht als zomerregen'. En dus komt der in nije printinge. Sûnder Hettinga syn fers. Jo meie dus oannimme dat de earste printinge út 'e hannel nommen wurdt. En ferneatige. Wat in papierfergriemen! Mar ik sil moarn al efkes nei de boekhannel om myn 'collectors-item' op te heljen.

Fansels hat Hettinga gelyk. Jo nimme net in fers yn in sammelbondel op sûnder útdruklike tastimming fan de dichter. Dat is net netsjes. Ek al wie der in soarte fan mûnlinge tastimming: neffens Veenbaas hie Hettinga him 'it betrouwen jûn de oersetting ôf te meitsjen'. Mar dat is dus wat oars as tastimming jaan om it fers yn in bondel op te nimmen. Dan stiet de boel swart op wyt. In lyts kontrakt of sa.

Jo kinne jo tagelyk ek oufreegje: hie dit net oars oplost wurde kinnen? Formeel hat Hettinga fansels alle gelyk oan syn kant. Mar om no te easkjen de hiele oplage út de hannel te nimmen fyn ik wat oerdreaun. Der sil faaks ûnderhûds wat oars meispylje. Faaks dat Hettinga Veenbaas net mear leaf fynt. Of sa. In pesterijke? Ik wit it net. Ik sil op ûndersyk. Want nocht oan ûnnocht haw ik ek.

(27-11-2001) - Presintatrise Gryt van Duinen die my te witten dat myn stikjes oer 'De dei fan de Fryske Literatuer', ourûne snein yn Amsterdam, net alhiel oerienkamen mei har observaasjes. Ik hie alles fan hearrensizzen, Gryt hat it allegear libbensliif meimakke. Sy hat dus mear gelyk as ik. It hat yn Felix Meritis in nijsgjirrige en ouwikseljende dei west. It publyk bestie foar in lyts part út Friezen. De measte besikers kamen út Amsterdam en omkriten. It wie sels sa dat de moarns allerlei Amsterdammers weromstjoerd wurde moasten omt de boel útferkocht wie. De 'dei' wie in sukses en sil, as it oan Rudi Wester (baas fan it organisearjende 'Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds') leit, takomme jier werhelle wurde.

(27-11-2001) - Dat stekynebûske ('Jij bent zacht...') lei oerdei noch yn de Ljouwerter boekhannels. Teminsten yn de trije dêr 't ik wie. Dochs in stoarm yn in glês wetter? Of wurde de spierballen de kommende dagen oppompe?

Ik lies it fers fan E.Hettinga. Ek yn oersetting. Graach hie 'k skriuwe wollen dat sa'n boekje der wol sûnder koe. Mar nee. It is in prachtich fers! En knap oerset. Wat in ellinde! Foar in deiboekskriuwer.

(28-11-2001) - 'Kistwurk' goait oant mids desimber de lûken ticht. Reden: de redaksje wol syn meiwurkers (f/m) adekwaat betelje (lykas de webmaster) en der is gewoan te min jild beskikber. Yn novimber waard 'Kistwurk' troch de provinsje ƒ20.000 taskikt, mar dat jild moat beskôge wurde as in brêge nei in strukturele subsydzje. Earder krige it blêd al ƒ17.000 fan de provinsje. De meiwurkers oan de digitale ferzy fan it blêd wurkje fergees mei, wa 't útkeazen wurdt om yn de printe ferzy opnommen te wurden, krijt al in dofke jild. Soks yn it ramt fan 'âlderwetse' regelingen.

Tsja, literatuer en jild. It is altyd itselde gedonder. Mar 'Kistwurk' is yn 't foarste plak in digitaal tydskrift, is in 'nij medium'. En dy 'nije media' rinne foar de keppel út. Dêr binne noch gjin echte subsydzjeregelingen foar. De cowboys fan it internet wurde, bin 'k bang, noch te folle beskôge as hobbymannen. Ek al wrotte se har út 'e naden en is har wurk (it tige flot publisearjen fan literêre teksten) op syn minst lykweardich oan wat har printkollega's presteare.

It wurdt heech tiid dat der in omslach yn tinken komt. By guon pommerantsky. Beoardielje in literêr internettydskrift op deselde wize as in tydskrift dat út en troch op de matte ploft. Is de kwaliteit fiks foldwaande: subsydzje! Struktureel.

(28-11-2001) - Niis - it is no goed alve oere, jûns - lies ik boppesteand stikje werom (om kofjetiid hinne skreaun). En ik tink: stek ik no fearren yn 'e kont of krûp ik der sels yn? Positive ferhalen fan myn (!) kant oer EH-1! No ja. Sjoch, betink ik op dit stuit, it 'Kistwurk'-ûndernimmen kin ik allinne mar posityf oer wêze. In digitaal tydskrift is okee. En 'Kistwurk' is okee. Myn probleem sit lykwols yn de webmaster/einredakteur/godsels: EH-1. Myn erfarings mei dy man foarmje in djiptepunt yn myn libbentsje. Dy ûnbeskofte skellerij, nearne op basearre, hat my djip rekke. Ik kin in soad oan, mar dat dus net.

Dit efkes as antwurd op de e-mails dy 't ik hjoed (en juster) krige. 'Kistwurk' is goed. De pr kin better, is yn finaal ferkearde hân. En dus wurdt it noait wat. Allinne mar reboelje.

(20-11-2001) - Tsjongejonge! Noch mar trije ouleveringen fan 'Baas boppe baas' oer it skerm fan ús televyzje rôljen sjoen en no al wurde 'wy' - de skriuwers - oproppen om te 'evaluearjen' en te 'brainstoarmjen'. Dat lêste dan oer in nije rige filmkes. Aardich trouwens dat se by Omrop Fryslân (en sa) it betrouwen yn my noch net ferlern hawwe. Hawar, 15 desimber sil soks heve: weromprate en foarútsjen. As 't heal kin sil 'k der by wêze. Benammen om oer de honorearring fan de skriuwers te praten. Want dy binne, safolle is my al dúdlik wurden, mei in rudige sint de bosk ynstjoerd. Efkes swartopwyt sette litte wat dy per skript en per ferfilme oulevering krije. Skjin. Faaks dat der in kontrakt fan de VVL op tafel komme kin. Sadat ek dy skriuwers as gewoane profesjonals behannele wurde.

(29-11-2001) - No sil 'k de kommende dagen my ta it skriuwen fan sinterklaasgedichten sette. Elk jier wer in lea- mar benammen geastbrekkende klus. It probleem is, ik wol altyd te yngewikkeld. Sonnetten meitsje en sa. Moai omearjend rymskema yn de kwatrinen, gûchelje mei it tal wurdlidden per rymjende rigel - skoalmastergedoch. Om sjen te litten hoe geweldich ik de Fryske taal behearskje. It omsittend laach is altyd wer ferbjustere. Jo lêze de eagen: kin it no net ris gewoan? Mei it no noait ris in echt sinterklaasfers wêze? Ja hear. Fan 't jier sil ik oan pearkerym dwaan. Is dat makliker?

(30-11-2001) - Juster beseach ik foar de twadde kear 'Walter-P5', in tenielprojekt fan Tryater oer pesten, selsbewustwêzen, minderweardichsgefoel, grutte bek mar lyts hertsje - sokke dingen. De earste foarstelling belibbe ik mei in ploech learlingen, yn in klasselokaal. Juster waard de foarstelling spile foar my en myn kollega's. Yn in goed oere spylje Nynke Heeg, Hans Kroodsma en Tamara Schoppert yn in ferskuorrend tempo dit stik, wêrby 't se om bar learlingen en lesjouwers/direksje ferbyldzje. Rjocht foar syn raap en o sa werkenber. Ek yn it neipetear krûpe de spilers út en troch wer yn har rol, reagearjend op opmerkings fan bern en folwoeksenen. Knap! Jo laitsje, soms gean de huvers oer de rêch. In ferbjusterjend stik toaniel. Alle kompliminten.

It doel is dat dit stik op safolle mooglik skoallen foar fuortset ûnderwiis spile wurdt. No noch yn it Nederlâns, aansen ek yn it Frysk. Want it stik hat in boadskip fansels. It is in ferfolch op in earder jongereinprojekt fan Tryater, dat oer geweld gong. Hâld de bern in spegel foar, fergje har op in stânpunt. Want as publyk komme se werkenbere sitewaasjes tsjin, yn it neipetear kinne se har útsprekke. Wurde twongen har út te sprekken.

Helpt soks? De oanpak doocht: it stik wurdt brocht yn it lokaal, net yn in ûnbekende seal. De taal is de taal fan de bern, fan har leararen. Werkenber dus. Foar de measte learlingen sil dizze foarstelling net mear betsjutte as in stik ferdivedaasje, bin 'k bang. Ouwikseling yn it ritme fan al den (skoalle-)dei. Dat is goed: de bern komme yn kontakt mei teniel. Der is fansels ek de hope dat guon bern troch dit stik oan it tinken set wurde, dat in (negative) hâlding feroaret. Mar dat witte jo noait. Sil ek noait te mjitten wêze. Mar alles is better as neat-dwaan.

(30-11-2001) - It is as wol Chello/UPC my duorjend peste. Wurket de e-mail net, is myn thússide net op it skerm te heljen, kin ik myn deiboekberjochtsjes net publisearje - der is goddomme om de safolle tiid wol wat! Is it no sa'n yngewikkelde saak om in server oan 'e praat te hâlden?